De crisis waarin we ons bevinden treft ons allemaal. Ook op bestuursniveau. De situatie dwingt ons om te gaan met leiderschapsvraagstukken van grote proporties. Hoe kan de continuïteit van een bestuur gewaarborgd blijven als alle betrokkenen zowel mentaal als fysiek zwaar op de proef gesteld worden? Wil je als bestuurder in deze tijd op de voorgrond treden, met de risico’s van dien? Of zoek je in je eentje de veiligheid op met een plek achter een beeldscherm?
Bestuursvoorzitter van het Rode Kruis Ziekenhuis, Jaap van den Heuvel, zegt dat je niet van je mensen kunt verwachten dat zij hun eigen gezondheid op het spel zetten ten behoeve van de ernstig zieken, om vervolgens zelf alles via facetime te doen. ‘Je moet uiteraard wel, fysiek, zichtbaar blijven’
Daarnaast heb je als bestuurder ook een voorbeeldfunctie en grote verantwoordelijkheid om deze corona crisis in goede banen te leiden, en de verspreiding van het virus in te perken. ‘Op de momenten dat ik in het ziekenhuis ben neem ik dan ook alle veiligheidsnormen in acht. Ik loop van het ene alcoholpompje naar het andere, was mijn handen en bewaar afstand.
Rouleren, rouleren en nog eens rouleren
Besturen van verschillende ziekenhuizen lieten weten dat zij aan het rouleren zijn om continuïteit van bestuur te kunnen waarborgen. Hans Feenstra, bestuursvoorzitter van het Martini Ziekenhuis, zegt dat hij en een collega zoveel mogelijk thuis werken, t.o.v. een collega die op locatie werkt. ‘Volgende week draaien we dat om, zo staat de organisatie voor hetgeen dat komen gaat’.
Ook in het Elizabeth Tweesteden Ziekenhuis kiest men voor een roulatiesysteem. Echter hanteren zij nog een andere maatregel. ‘Op dit moment hebben we een ervaren en goede bestuurder op de reservebank zitten’, stelt Bart Berden, voorzitter van het ROAZ. ‘Deze komt erin zodra dit nodig is, bijvoorbeeld bij uitval van een van de drie bestuurders’.
Schaduwbestuur
Over de noodzaak en het nut van een dergelijke maatregel als een ervaren bestuurder op de reservebank, stelt de bestuurder in kwestie; ‘De spanningsboog staat bij veel bestuurders al wekenlang strak, daarnaast dragen zij natuurlijk ook gewoon lopende zaken met zich mee. Als we dat kunnen weg-organiseren door een soort vangnet of terugvaloptie te creëren, dan is dat positief.
Volgens de ‘reservebankbestuurder’ is het hebben van kennis van zaken niet het enige dat van belang is om succesvol bij te kunnen springen. Het is ook belangrijk om de weg te weten binnen de instelling waar je invalt. ‘Je zou alleen in een ziekenhuis moeten werken waar je vertrouwd mee bent. Het is van belang dat je er niet alleen voorstaat, maar samen met vertrouwde mensen de crisis aanpakt.’
Niet reageren maar ageren
Volgens accountants- en adviesbureau BDO is inspelen op het uitvallen van bestuurders in tijden van crisis een blijk van ‘good governance’. ‘Als een instelling te kampen heeft met veel zieken in het bestuur, dan kom je in een situatie waarbij deze instelling niet of nauwelijks bestuurd wordt. Een situatie die je ten alle tijden wil voorkomen’
Instellingen of organisaties die pas reageren op het moment dat het ‘fout’ gaat, verspelen volgens BDO kostbare tijd. Er moet op zo’n moment van alles gebeuren; ‘De raad van toezicht moet bijeenkomen om alles in goede banen te leiden en er moet rekening gehouden worden met medezeggenschapsrechten. Op voorhand een, tijdelijke, vervanger aanwijzen levert tijdwinst op. Niet reageren maar ageren dus.’
Het welzijn van (zorg)medewerkers
De afgelopen weken werd duidelijk dat de crisis de kwetsbaarheid van bestuurders op de proef stelt. Na minister Bruno Bruins van Medische Zorg, die onwel werd tijdens een Kamerdebat en na overleg met zijn dokter besloot af te treden, kwam een week later het nieuws dat David Jongen in thuisquarantaine moest. De bestuursvoorzitter van het zwaar getroffen Zuyderland ziekenhuis zit in thuisquarantaine vanwege besmetting met het coronavirus.
World Health Organization
Iedereen staat onder druk door deze crisis. Onder andere door de gevallen van minister Bruins en David Jongen werd dit nogmaals duidelijk. De mensen in de zorg, de handen aan het bed, staan aan de frontlinies van deze crisis. Zij worden zowel mentaal als fysiek op de proef gesteld. De WHO kwam met een lijst van 5 tips voor zorgmedewerkers om hun mentale en fysieke welzijn een boost te geven. Uiteraard voelt iedereen de gevolgen van de coronacrisis. De kans is dan ook groot dat, wel of geen zorgmedewerker, de vijf onderstaande tips jou kunnen helpen.
De vijf tips van het WHO voor het welzijn van zorgmedewerkers:
- De kans is groot dat een zorgmedewerker zich onder druk voelt staan. Dat is normaal in deze situatie. Stress en andere gevoelens die daarbij komen kijken, betekenen niet dat iemand zwak is of ongeschikt voor zijn werk. Het managen van psychisch welzijn is in deze tijden net zo belangrijk als dat van fysiek functioneren.
- Zorg voor jezelf. Experimenteer en maak gebruik van methodes om met de situatie om te gaan, zoals voldoende rusten en ontspannen op het werk en daarna, gezond en voldoende eten, fysieke activiteit en contact onderhouden met familie en vrienden. Vermijd tabak, alcohol en andere drugs, die tasten op de lange termijn de gezondheid aan. Dit is een unieke situatie. Maar strategieën die eerder geholpen hebben om met stress om te gaan, kunnen nu misschien weer helpen. Je weet vaak wel hoe je van je stress afkomt en moet niet aarzelen om jezelf gezond te houden. Dit is geen sprint maar een marathon.
- Sommige zorgmedewerkers ervaren dat hun familie of omgeving hen uit angst vermijdt. Dat maakt de toch al moeilijke situatie tot een nog grotere uitdaging. Probeer in dat geval digitaal contact te houden. Zoek steun bij collega’s of een vertrouweling.
- Maak uitleg begrijpelijk voor patiënten met een cognitieve of psychosociale handicap, bijvoorbeeld met afbeeldingen.
- Weet hoe mensen met covid-19 te ondersteunen zijn en naar wie ze kunnen worden verwezen voor psychosociale ondersteuning. Door stigmatisering kunnen mensen met psychische problemen terughoudend zijn om daarvoor of voor covid-19 hulp te zoeken.
Wij zijn benieuwd naar wat jullie ervaringen zijn in deze periode. Zijn er wellicht nog tips die we met elkaar kunnen delen? Je kunt jouw reactie onder dit artikel plaatsen.
Bron: Medisch Contact & Zorgvisie
